Dershaneler temel liselere dönüşüyor. Üniversite sınavına hazırlanan öğrenciler de sınava hazırlık kaygısıyla kayıtlarını dershaneden dönüşen okullara taşıyor. Öğrenci kaybı yaşayan okullar arasında puanları çok yüksek, köklü Anadolu liseleri bile var.
K.T. ve S. K, Türkiye'nin köklü eğitim kurumlarından Kadıköy Anadolu Lisesi 11. sınıf öğrencileri. Bu okulu kazanmak için çok uğraştılar, Seviye Belirleme Sınavı'nda (SBS) milyonlarca öğrenci ile yarıştılar ve yüksek puanlarla okula kayıt yaptırmaya hak kazandılar. Ancak mezuniyete bir yıl kala, okullarından ayrılmak üzereler. Çünkü üniversite sınavına hazırlanmak için dershaneden dönüşen 'temel lise'lere gidecekler.
Kadıköy Anadolu Lisesi'ndeki bu öğrencinlerin durumu; bugünlerde yaşanan göç dalgasının sadece iki örneği. Dershanelerin dönüştürülmesiyle Anadolu ve meslek liselerinden öğrenciler kaydını sildirip, temel liselere geçiş yapıyor.
Türkiye'de dershane devri 1 Eylül 2015'te kapanacak. Dershaneler yollarına özel okul ya da 12 yaş altı öğrencilere eğitim verecek özel etüt merkezleri olarak devam edecek. Hatta 2014-2015 eğitim öğretim yılında 117 dershane 'temel lise'ye dönüşmüş ve eğitime başlamıştı. Temel liseler 2018-2019 eğitim öğretim yılı sonuna kadar, diğer okulların bağlı olduğu standartlarda özel okula dönüşmek zorunda. Geçiş süresi boyunca temel liselerde bahçe ve müstakil bina şartı yok.
Temel liseler sabahçı-öğlenci olmak üzere ikili eğitim yapılabilecek. Yüz yüze eğitimin dışında uzaktan eğitim de yapabilecekler. Yani sınavlara hazırlık için öğrencinin vakti kalacak. Dolayısıyla dönüşen dershanelerde fiziki bir değişiklik yok. Öğretmenleri de dershanelerin öğretmenleri.
Dershanelerin yüzde 60'ı dönüştü
MEB'in son rakamlarına göre 3 bin 145 dershaneden yüzde 60'ı okula dönüşmek için başvurdu. 2 bin 36 dershanenin dönüşüm başvurusu kabul edildi.
Dershaneler okul olsa da pek çoğu "Hem okul, hem dershane" diyerek tanıtım yapıyor. Bu yıla kadar okul ve dershane arasında mekik dokuyan öğrenciler için okul ve sınava hazırlık hizmetini tek çatı altında almak cazip geliyor.
Özellikle gelecek sene lise son sınıfa başlayacak öğrencilerin bazıları okudukları, Anadolu, meslek liselerini, özel okulları bırakarak temel liselere geçiyor. Öğrencilerin anlattıkları sınav sisteminin lisede yarattığı sorunların da kanıtı.
"Rapor alıp sınava hazırlık yapanlardan farklı değilim"
Kadıköy Anadolu Lisesi öğrencisi S.K, gelecek sene temel lisede eğitimine devam edecek. Bugün kadar 12. sınıfların rapor alıp günlerini dershanede geçirdiğini söyleyen S.K kendi yaptığının da ondan farkı olmadığını söylüyor. Sınav sistemi böyle oldukça sınava hazırlanma mecburiyetlerinin olduğunu anlatan S.K şöyle konuşuyor:
"Çevremde benim gibi bu kararı alan 15 kişi var. Okulumuz çok köklü bir okul, getirisi çok fazla. Manevi açıdan bu kararı vermek zor oldu. Bana çok şey kattı okulum. Yabancı dil öğrendim, kültürümü genişlettim. Ancak gelecek sene okulda kalsam bile, okulumu yaşayamayacağım. Sınava hazırlıkla geçecek yine. Bir şey tam olmuyorsa, temel liseye geçip iyi bir üniversite kazanmayı garantilerim ben de. Bu okula girmek için çok çabaladım. Şehir dışından geldim. Burada eğitim almasaydım şu an olduğum kişi olamazdım. Keşke böyle olmasaydı."
"Bu çirkin ve yıpratan bir yarış"
Aynı okuldaki K.T'nin de şu an devam ettiğini dershane temel liseye dönüşecek. O da orada eğitimini sürdürmeyi planlıyor. Bunun en büyük nedeni sınav kaygısı. Okulunun kendisine çok şey kattığını, ufkunu genişlettiğini söyleyen K.T. şöyle konuşuyor:
"Artık dershaneler olmayacak. Okullarda da öğrencilere dersler verileceği, deneme sınavları yapılacağı söyleniyor. Ancak yeterli olur mu bilmiyorum. Yüksek hedeflerim var üniversite için. Tek başıma da çalışarak sınava hazırlanacak bir yapım yok. O yüzden temel liseye geçmeyi planlıyorum. Çok zor bir karar. Sınav sistemi okulu dikkate alsa daha iyi olurdu. Çirkin, yoran ve yıpratan bir yarış bu. Böyle bir tercih yapmak zorunda olmasaydım iyi olurdu."
Bu yıl temel lise olarak eğitim vermeye başlayan Eyüp'teki Özel Sentez Lisesi'nin kurucusu Mehmet Uslu da liseye yeni kayıt olacakların dışında ara sınıflara diğer okullardan öğrencilerin geldiğini söylüyor. Bu yıl 90 öğrencinin eğitim aldığı okulda özellikle 11 ve 12. sınıfta Anadolu liselerinden, özel okullardan gelen öğrenciler de var. Saat 13.00'te eğitim bittikten sonra öğrenciler etüte kalıyor, sınava hazırlanıyor, anlamadıklarını öğretmenlerine soruyor.
"Dönüşen dershaneler öğrencilerini tutmaya çalışıyor"
Uslu, liselerinin öğrenci profilini şöyle özetliyor:
"9. sınıflardan aldığımız kayıtlar istediği liseye yerleşemeyen öğrencilerden oluşuyor, 10. sınıfa kayıt yaptıranlar herhangi bir okulda tutunamayanlar, okulla sorun yaşayanlar. 11 ve 12. sınıflar ise ağırlıklı olarak üniversiteyi hedefleyen ve daha iyi okullardan gelenler. Gelecek sene öğrenci kontenjanımız 238. İkili eğitim yapacağız. Bilgi almaya ve ön kayıt yaptırmaya gelen öğrenciler arasında 12. sınıfa geçecek Anadolu lisesi öğrencileri de var. Şimdiye kadar Anadolu liselerinden 20 öğrenci geldi bile. Üniversiteye hazırlık için çalışan her dershane seneye temel lise olacaksa var olan öğrencisini tuttu. Başarılı öğrencilerini tutmak istiyorlar çünkü temel liselerin başarısını gösterecek bu durum."
Temel liseler kontenjanlarını dolduracak
Tüm Özel Öğretim Kurumları Derneği ve Final Dergisi Dershanesi kurucusu İbrahim Taşel, temel liselerin dershane değil okul olduğunun ısrarla altını çiziyor. Ancak sınavlar devam ederken dershanelerin dönüşmesinin sınava hazırlık ihtiyacını ortadan kaldırmadığını söylüyor. Taşel, temel liselere gelenlerin sadece 12. sınıflardan ibaret olmadığını söylüyor:
"Devlet okulunda da olsa özel okulda da da olsa, temel lisede de olsa herkes sınav hazırlığı isteyecektir. Temel liselerinin okul türü olarak daha başarılı olması için elimizden geleni yapacağız. TÖDER üyesi kurumlara güven oldukça yüksek. Temel lise olan kurumlar öğrenci kontenjanları dolduracak gibi duruyor."
"Riskleri var"
Türk Eğitim Derneği Genel Başkanı Selçuk Pehlivanoğlu ise, temel liselere öğrenci geçişinin çeşitli yönlerden tehlike yaratabileceğini söylüyor:
"Dershaneleri kapatıp okulları dershane olma riski ile karşı karşıya bıraktık. Dershaneleri doğruna sebeplere dair bir hamle yapmadık. Öğrenciler sınav yarışında bir adım öne geçmek istiyorlar ve okulda bu desteği almaları imkansız. Öğrenci için iyi bir Anadolu lisesinden mezun olmanın avantajı yok. Temel liselere geçiş yapıyor. Bu geleneği olan iyi devlet okulları için bir risk. Devlet, özel bütün okullar çözüm arıyor. Sınava hazırlık için kurslar koymayı planlıyor. Öte yandan temel liseler sınav sonrası 'işte başarımız diye' ortaya çıkacak. Hayatta hiçbir karşılığı olmayan bir sınav sistemi için gençlerin en güzel yıllarını heba ediyoruz. Bunun çözümü eğitim vermeye çalışan okulları da dershaneleştirmek değil. Okulların görevi insanları hayata hazırlamak, sınava hazırlamak değil."